Indyjskie Himalaje. Głos bogów i pieśń szamanów

Podróżniku, za tą bramą spotkasz bogów Himalajów i usłyszysz pieśń szamanów. Znajdziesz się w innej rzeczywistości - pośród pradawnych kultur i rytuałów, których nie zatarł czas. Dla mnie to kraina czarów, ale dla lokalnych mieszkańców codzienne życie. O tym opowiem tu i podczas kolejnego odcinka naszego programu podróżniczego Przez Himalaje LIFE. 

Indyjskie Himalaje leżą w północno-wschodnich Indiach na terenie trzech stanów: Dżammu i Kaszmir Himaćal Pradeś i Uttaranćal. To góry niedostępne, poprzecinane głębokimi dolinami i skalnymi pustyniami. Pomiędzy górskimi przełęczami kryją się pradawne kulty religijne od dawna już nieobecne w innych miejscach. Związane z nimi tradycje są wciąż żywe i często niezmienione przez obce wpływy kulturowe.

Niezwykłość indyjskich Himalajów wynika z jego długotrwałej izolacji od reszty świata, czego przykładem choćby Ladakh i Zanskar. Do wielu dolin jeszcze niedawno nie prowadziły drogi i dotarcie tam zajmowało tygodnie. Teraz sieć dróg też nie jest rozległa, a wiele miejsc jest dostępnych tylko dla wytrawnych piechurów. Starsi mieszkańcy Himalajów pamiętają świat nie przecięty wąskimi wstęgami asfaltu, po których przemieszczają się pojazdy – głównie wojskowe, zielone ciężarówki. Biegnącą wzdłuż granicy Indii i Tybetu drogę zbudowano w l. 60. XX w. dla usprawnienia działań militarnych wojsk indyjskich podczas wojny z Chinami.

Podróżuję do stanu Himachal Pradeś. Wyruszam z New Delhi i po dwóch dniach docieram himalajskiego rejonu Kinnaur. Tamtejsze doliny porastają bujne świerkowe lasy. Ponad ich zielenią wznoszą się majestatyczne ośnieżone himalajskie szczyty. Odnajduję tu różnorodność kultur i tradycji. Elementy hinduizmu i  buddyzmu przenikają się z lokalnymi kultami, szamanizmem.

W Kinnaur obecne są echa starożytnych, przedislamskich bóstw irańskich, które w innych regionach Azji nie przetrwały. W każdej wsi czczą własnego boga – jednego lub kilku. Bóstwa te, pradawne istoty adorowane są pod postacią idoli, które niosą pomoc i pocieszenie dla wyznawców. Przypominają nieco greckich lub rzymskich nieśmiertelnych posiadających władzę nad emocjami i uczuciami śmiertelnego człowieka, którego otaczają opieką.

Bogowie są zdolni do wyrażania uczuć: chciwości, zazdrości, gniewu, miłości, radości. Są nieodłączną częścią świata mieszkańców Kinnaur. Determinują ich los. Są obecne we wszystkich aspektach życia, decydują niemal o wszystkim, co dzieje się w tamtejszej rzeczywistości. Rozwiązują spory, ustalają normy społeczne, prognozują pogodę, rzucają zaklęcia na wrogów. Zdają się brać czynny udział w życiu całej wsi. Mają wpływ na udane żniwa, sukcesy rodzinne, kwestie zdrowotne. Posiadają ponadnaturalne moce – obserwują każdy ruch człowieka, znają jego każdą myśl.

Najczęściej w jednym miejscu czczone jest jedno lub więcej bóstw. Zdarza się, że jeden bóg sprawuje władzę nad kilkoma miejscowościami. Wśród bóstw panuje hierarcha – ci stojący w niej wyżej decydują o życiu danej społeczności. Bogowie są powiązani relacjami o charakterze społecznym, tworzą rodziny, łączą ich uczucia i emocje. Ich związki są odzwierciedleniem więzi między mieszkańcami Kinnaur.

Zwyczajem bóstw Kinnauru jest odwiedzanie się nawzajem i wysyłanie do sobie zaproszeń. Spotkania bóstw to wielkie święta, podczas których odbywają się kilkudniowe festiwale. Ich termin ustalają same bóstwa. Wszyscy mieszkańcy wioski muszą w nich uczestniczyć lub płacić za swoją nieobecność. Festiwale mogą mieć charakter np. „rodzinnych” wizyt, które składają sobie boskie rodzeństwa.

Bóstwo w gościnie pozostaje kilka dni, towarzyszą mu pomocnicy, a także orszak muzyków. Podczas święta mieszkańcy odwiedzanej wsi gromadzą się na jej głównym placu, oddają hołd gościowi poprzez składanie ofiar, piją alkohol i bawią się przy muzyce do późnych godzin nocnych. Młodzi mają okazję poznać swoich sąsiadów – nowych przyjaciół lub potencjalnych kandydatów na żony i mężów. Święta są również szansą do wymiany handlowej.

Praktycznie w każdym regionie indyjskich Himalajów, więc także wśród ludzi z Kinnaur, składa się ofiary, odprawia rytuały i modli do bogów. Kontakt z głównym bóstwem odbywa się za pośrednictwem szamanów oraz ich pomocników. Bóstwo, od którego zależy ludzka egzystencja musi być odpowiednio czczone poprzez szereg religijnych praktyk i rytuałów. Każde zaniedbanie obowiązków wobec bóstwa może przyczynić się do jego gniewu, którego manifestacją są, na przykład, klęski żywiołowe.

Bóstwo nawiedza szamana, przemawia poprzez niego, gdy jest on wprowadzony w trans. Wypowiadane wówczas niezrozumiałe słowa oraz czynione gesty szamana są interpretowane przez tak zwanego tłumacza bóstwa. Szaman nie pamięta transu, podczas którego jego świadomość zostaje wyparta i zastąpiona świadomością bóstwa.

Jeżeli relacja rozbudziła Twoją ciekawość – zapraszamy na wyprawę: Himalaje Indii – od źródeł Gangesu po buddyjskie klasztory Spiti.