Wyprawa do Togo, Beninu i Ghany

Benin, Togo i Ghana są nasycone tradycjami, starymi wierzeniami, czarami, rytuałami i magią, które czasem bywają zadziwiające, a niekiedy wręcz mogą szokować. Doświadczymy w tych krajach innej, wartej poznania, niesamowicie barwnej kultury, sięgającej swymi korzeniami kilkuset lat wstecz. Podczas naszej wyprawy będziemy mieli okazję poznać choć trochę istotę voodoo, rytuały, tańce, muzykę oraz rozmaite elementy i atrybuty związane z tą tajemniczą, a zarazem fascynującą religią. Poznamy także rdzennych mieszkańców tych krajów, przedstawicieli plemion żyjących na tych ziemiach na długo przed erą kolonializmu. Będziemy zwiedzać miasta, typowe zachodnioafrykańskie wioski, targi, parki narodowe, centra sztuki, ośrodki kulturalne, skosztujemy specjałów lokalnej kuchni, poznamy też proces wytwarzania lokalnych serów czy alkoholu. Przez cały czas będziemy poruszać się w otoczeniu egzotycznej, bujnej roślinności Afryki Zachodniej, będzie też okazja do spotkań z przedstawicielami wspaniałej fauny.

1 DZIEŃ: przelot

Przelot do Akry – stolicy Ghany, z przesiadkami.

2 DZIEŃ: Akra i okolice

Stolica Ghany, licząca ponad 2 mln mieszkańców (z okolicznymi miastami tworzy obszar metropolitalny Wielkiej Akry, który obejmuje prawie 6 mln mieszkańców), jest zarazem największym miastem i portem w kraju. Zwiedzanie Akry: zobaczymy m. in. Mauzoleum i Park Pamięci Kwame Nkrumah – jedno z najczęściej odwiedzanych przez turystów miejsc w Ghanie, poświęcone jej pierwszemu prezydentowi. Po południu czeka nas przejazd do Kumasi – stolicy Królestwa Ashanti. Nocleg w Kumasi.

3 DZIEŃ: Kumasi i Ashanti

Przez setki lat ludność Ahanti tworzyła potężne imperium w Afryce Zachodniej. Dzięki wydobywanemu tutaj złocie i handlowi Ashanti byli jedną z największych potęg kontynentu. Przed długi czas prowadzili też liczne wojny przeciwko Wielkiej Brytanii i bardzo długo opierali się władzy kolonialnej, ulegli dopiero w 1900 r. Dziś będziemy zwiedzać Kumasi, drugie największe miasto Ghany – od trzystu lat stolicę ludu Ashanti. Odwiedzimy pałac królewski Manhyia, muzeum, centra rzemiosła pełne lokalnych artystów. Odwiedzimy również olbrzymie bazary Kejetia, gdzie codziennie handluje około 10 000 sprzedawców. Nocleg w Kumasi.

4 DZIEŃ: Park Narodowy Kakum, Cape Coast Castle, Fort Elmina

Ruszamy w podróż na południe do Cape Coast. Po drodze odwiedzimy Park Narodowy Kakum. W parku znajduje się największy dziewiczy las deszczowy w kraju, prawie nietknięty przez człowieka. Park jest naturalnym siedliskiem wielu gatunków zwierząt, w tym zagrożonego słonia leśnego. Przejdziemy się po wysoko zawieszonych w koronach drzew drewnianych, długich mostach (Uwaga! atrakcja nie jest przeznaczona dla osób z lękiem wysokości).
Tego dnia odwiedzimy również robiące duże wrażenie „zamki niewolników”. W całej Ghanie, znanej w przeszłości jako Złote Brzegi Afryki Zachodniej, istniało niegdyś ok. 40 takich budowli. Pierwsze z nich zostały zbudowane przez portugalskich kolonizatorów i były najdalej na południe wysuniętymi „europejskimi” budowlami. Pełniły one funkcje zarówno więzień jak i punktów przetrzymywania niewolników przed drogą do Ameryki i na Karaiby. Transportowani nieraz z odległych o setki kilometrów regionów niewolnicy, trafiali tam przed długą i wyniszczającą podróżą statkami niewolniczymi. Odwiedzimy fort Cape Coast Castle oraz znajdujący się niedaleko stąd Fort Elmina z kolorowym miasteczkiem rybackim. Nocleg w okolicy.

5 DZIEŃ: do Akry, Ogrody Aburi, Jamestown

Rano ruszymy w drogę do stolicy Ghany – Akry, a po drodze odwiedzimy ogrody botaniczne Aburi, uważane za jedno z najpiękniejszych miejsc w Ghanie. Założone ponad 130 lat temu ogrody, pełne są wspaniałych alei wysadzanych palmami, obfitują w tradycyjne lecznicze rośliny, a wśród nich można zobaczyć drzewo bawełny jedwabnej – jedyne, które ocalało z pierwotnego lasu pokrywającego niegdyś wzgórza Aburi.
Następnie udamy się do Jamestown – starej dzielnicy Akry, pełnej świadectw historii i kultury – jednym z jej charakterystycznych elementów jest 28-metrowa latarnia morska zbudowana w XX w. w miejscu poprzedniej, działającej sto lat wcześniej konstrukcji. Odwiedzimy też zakłady pogrzebowe z kolorowymi trumnami rzeźbionymi w nieprawdopodobne kształty: statki kosmiczne i morskie, ptaki, ryby, samochody itp. Kultura pogrzebowa znajduje szczególne miejsce w życiu mieszkańców Ghany, a pogrzeby trwają nawet kilka dni. Nocleg w Akrze lub okolicy.

6 DZIEŃ: Lome – stolica Togo

Ze stolicy Ghany wyruszymy do Lomé – stolicy Togo. To spore, liczące ok. 2 miliony mieszkańców miasto leżące nad Zatoką Gwinejską, jest głównym ośrodkiem i portem kraju, z którego na cały świat eksportowane są m. in. kakao, kawa, olej palmowy i kopra (wysuszony miąższ orzechów kokosowych). Stolica została założona przez lud Ewe, a potem rozwinięta w XIX w. przez niemieckich, brytyjskich i afrykańskich kupców i przedsiębiorców. W Lomé odwiedzimy m. in. muzeum historyczne i Akodessawa Fetish Market. Jest to największy targ voodoo na świecie, na którym królują charakterystyczne dla wierzeń voodoo produkty i akcesoria (m. in. czaszki, skóry, rogi, pazury i inne części zwierząt). W stolicy odwiedzimy także miejscową rodzinę rybaków oraz będziemy uczyć się zarzucać tradycyjną sieć rybacką. Nocleg w Lomé.

7 DZIEŃ: Lomé, Kpalimé

Po śniadaniu ruszamy do Kpalimé – czwartego co do wielkości miasta Togo, znajdującego się niedaleko granicy z Ghaną. Leży w dolinie otoczonej górami Togo, wśród których znajduje się najwyższy szczyt kraju – Mount Agou (986 m n.p.m.), który będzie naszym celem. Nie zabraknie również odpoczynku i relaksu podczas odświeżającej kąpieli pod wodospadem Womè, do którego wiedzie górska droga wijąca się wśród bujnej roślinności. Tego dnia pojedziemy dalej na nocleg do miasta Sokodé (około 5 godzin jazdy z Kpalime).

8 DZIEŃ: Kara i północne Togo

Rano jedziemy dalej na północ Togo, kierując się do ok. 100-tysięcznego miasta Kara. Niewielkie, liczące ponad 9 milionów mieszkańców Togo, ze swoim charakterystycznym „słupkowatym” kształtem kraju, wygląda na mapie jak wciśnięte pomiędzy większy Benin i całkiem sporą Ghanę. Jest rolniczym krajem, jednym z najmniejszych w Afryce, znanym niegdyś jako „wybrzeże niewolników”, eksplorowane intensywnie pod tym kątem w XVI-XVIII w. Słynne jest z tradycyjnych religii afrykańskich, stanowiących nawet ponad połowę populacji religijnej, a elementy związane z VooDoo można znaleźć niemal na każdym kroku.
W Kara odwiedzimy plemię Koutammakou Batammariba i będziemy mieli okazję uczestniczyć w pokazie tradycyjnych tańców. Następnie udamy się do Rezerwatu Djamde, słynącego z olbrzymiej różnorodności fauny i flory. Przejazd na noc do Natitingou w Beninie.

9 DZIEŃ: Natitingou, Kota, Koussoucoingou

Natitingou to miasto stanowiące centrum rolniczego regionu zamieszkałego przez ludy Somba. Otaczające ten region od wschodu i zachodu Góry Atakora są uważane przez animistów za zamieszkałe przez duchy. Nazwa tego 50-tysięcznego miasta, zamieszkałego obecnie zarówno przez muzułmanów jak i chrześcijan, pochodzi od słowa „nanto”, które w lokalnym języku waama oznacza „miażdżenie”. Odnosi się do procesu przetwarzania uprawianego od tysięcy lat w Afryce sorgo, z którego uprawy słynęła miejscowa ludność. Miasto zostało stworzone przez grupę etniczną Waama, lecz obecnie zamieszkałe jest przez wiele różnych grup, takich jak Ditammari, Dendi, Nateni, Fulani czy Fon. Odwiedzimy regionalne muzeum Natitingou oraz wioskę lokalnych artystów.
Później udamy się do Kota, gdzie będziemy kąpać się w wodospadach, otoczonych przez przepiękną przyrodę, które pozwolą nam się zregenerować w gorący dzień. Wiodąca do nich typowa afrykańska droga nie należy do najlepszych, ale cel wynagradza wszelkie wyboje i niedogodności. Następnie przejedziemy do Koussoukoingou, gdzie będziemy mieli okazję odwiedzenia słynnych, znanych często ze zdjęć, ufortyfikowanych chat zwanych Tata Sambo. Charakterystyczne, piętrowe, gliniane mini-zamki są typowym i pomysłowym siedliskiem plemienia Bètammaribè, spotykanym tylko w tej części Beninu. Mają one za zadanie chronić ich mieszkańców przed intruzami, zwłaszcza dzikimi zwierzętami. Nocleg w Natitingou.

10 DZIEŃ: Natitingou, Dassa

Bardzo wcześnie rano odwiedzimy obóz ludu Fulbe (zwanego także Peulh), gdzie będziemy m. in. obserwować tradycyjny proces produkcji sera. Następnie wyruszymy w długą podróż na południe Beninu do Dassy, zwanego „Miastem 41 wzgórz” – dużego ośrodka będącego ważnym miejscem pielgrzymkowym zarówno dla mieszkańców Beninu jak i sąsiedniego Togo. Pielgrzymki maryjne do groty Matki Bożej d’Arigbo w Dassa-Zoumé (pełna nazwa miasta) są najliczniejszymi corocznymi zgromadzeniami religijnymi w Beninie, którego ok. 1/4 mieszkańców stanowią katolicy. Następnie zatrzymamy się na lunch w Okuta – słynnym centrum sztuki, gdzie artyści z całej Afryki (i nie tylko) tworzą fantastyczne skalne rzeźby w granicie. Udamy się na spacer po okolicznych granitowych wzgórzach. Kolacja i nocleg w Dassa.

11 DZIEŃ: Natitngou, Abomey

Dziś udamy się do leżącego w południowej części Beninu miasta Abomey. To stare, założone w połowie XVII wieku miasto było stolicą słynnego Królestwa Dahomeju – historycznego kraju, istniejącego przez trzysta lat do początku XX wieku. Było ono w swoim czasie niechlubnym centrum handlu niewolnikami na „wybrzeżu niewolników”. Współczesne Abomey (okręg miejski) liczy ponad 1.300.000 mieszkańców, stanowi m. in. ważny ośrodek oczyszczania bawełny i jest centrum administracyjnym departamentu Zou. W mieście odwiedzimy słynne, zrekonstruowane ruiny pałaców królewskich, które zostały wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Niegdyś było ich kilkanaście, do naszych czasów zachowały się jedynie dwa. W centrum starego miasta można także znaleźć fragmenty muru błotnego, który przed wiekami otaczał granice Królestwa Dahomeju. Nocleg w hotelu w Abomey.

12 DZIEŃ: Grand-Popo

Rano jedziemy w kierunku Grand-Popo, leżącego na południu Beninu. To niewielkie miasto prężnie rozrastało się w przeszłości, głównie za sprawą handlu niewolnikami, ale erozja wybrzeża zniszczyła niestety większość starego miasta. Obecnie jest to centrum voodoo, a główną gałęzią przemysłu jest rybołówstwo. Ciekawostką jest fakt, że nazwa miasta była inspiracją m. in. dla twórców aplikacji na iPada – Grand Popo LLC. Tego dnia odwiedzimy także wioskę plemienia/grupy etnicznej Xwlà (znanej także jako Pla), której członkowie zamieszkują głównie przybrzeżne regiony Beninu w departamentach Mono, Atlantique i Ouémé, ale także po drugiej stronie granicy, na południu Togo. Będziemy przyglądać się procesowi produkcji soli, odwiedzimy także „Usta Króla”. Pierwotnie Bouche du Roy oznaczało ujście rzeki Mono na południu Beninu (było to błędne francuskie tłumaczenie portugalskiego wyrażenia „a boca do rio” oznaczającego ujście rzeki). Od 2016 r. tereny te funkcjonują jako wspólnotowy obszar ochrony różnorodności biologicznej Bouche du Roy. Na tym obszarze można spotkać m. in. rzadkie, zagrożone wyginięciem gatunki zwierząt, takie jak manat afrykański, wydra białolica, żółw zielony, szylkretowy czy oliwkowy, rybitwa królewska czy kozioł wodny. Jest to też okazja do podziwiania pięknych namorzyn i innych bujnie rosnących, objętych ochroną roślin. Po południu czeka nas odpoczynek na plaży. Nocleg w Grand-Popo.

13-15 DZIEŃ: Ouidah

Przez cały dzień, od samego rana, będziemy brać udział w odbywających się w całym mieście ceremoniach, tańcach i praktykach voodoo. Warto podkreślić, że to właśnie Benin uważany jest za kolebkę voodoo – synkretycznej religii, której podstawę stanowią wierzenia ludów Afryki Zachodniej, zwłaszcza Yoruba, Kongo i Fulani. W pewnym momencie była ona łączona (m. in. na Haiti) z elementami religii katolickiej i spirytyzmu, co było spowodowane napływem na przełomie XVII i XVIII w. niewolników z Afryki, którym próbowano narzucić katolicyzm. Nie porzucając swoich „starych” wierzeń połączyli je oni z nową religią. Podstawą kultu voodoo są rytuały opętania, w których istotną rolę odgrywają bębny i wygrywany na nich skomplikowany rytm, wprowadzający uczestników obrzędów w trans. Obecnie voodoo praktykowane jest właśnie w Ghanie, Togo i Beninie, a poza Afryką na Dominikanie, Haiti, w Brazylii i USA (w stanie Luizjana). Na Haiti voodoo odgrywa szczególną rolę, pełniąc funkcję jednej z religii państwowych.
Odwiedzimy m. in. Świątynię Pytonów. Jest to miejsce historycznej i współczesnej symboliki oraz praktyk duchowych, w których węże są głównym totemem. Wewnątrz świątyni znajduje się jama wypełniona dziesiątkami węży z gatunku znanego jako pyton królewski (słynie ze swojej łagodności) – podobno świątynia ta jest domem dla ok. 60 pytonów. Będziemy też w Świętym Lesie oraz na kilkukilometrowej Drodze Niewolników, którą w przeszłości na statki poprowadzono w sumie ponad milion mieszkańców afrykańskiego lądu.
Zobaczymy też Drzwi Bez Powrotu – tę nazwę nosi pamiątkowy łuk zbudowany z betonu i brązu, stojący na plaży dla upamiętnienia zniewolonych rdzennych mieszkańców Afryki, którzy zostali zabrani z portu niewolników w Ouidah do obu Ameryk. Dwa noclegi w Ouidah lub okolicy. Trzeciego dnia pojedziemy na nocleg do Ganvié.

16 DZIEŃ: Ganvié

Ganvié to słynna wioska na palach (wpisana na listę UNESCO) usytuowana na środku Jeziora Nokoué. Jest to prawdopodobnie największa wodna wioska w Afryce, żyje w niej obecnie ok. 20 000 mieszkańców należących do plemienia Tofinu. Przedstawiciele tego plemienia mieszkają, oprócz Beninu, także w niewielkich skupiskach w Togo i Ghanie. Szacuje się, że Ganvié powstała ok. XVI/XVII wieku, a budowa tego typu wiosek była sposobem na ucieczkę przed łowcami niewolników, którzy nie mogli przemieszczać się szlakami wodnymi ze względów religijnych. Mieszkańcy Ganvié trudnią się prawie wyłącznie rybołówstwem – odwiedzając to wyjątkowe miejsce, poznamy mieszkańców wioski, ich zwyczaje i życie codzienne. Dziś odwiedzimy poranny, tradycyjny pływający targ w Ganvié i będziemy poznawać okolicę i miasteczko na wodzie. Noc spędzimy w tym miejscu, alternatywą dla noclegu w lokalnym domu będzie namiot lub hotel.

17 DZIEŃ: Ketou, Akaba Idenan, Porto-Novo

Dzisiaj ruszamy do Ketou, średniej wielkości miasta, będącego siedzibą bardzo starego królestwa Yoruba. Z tego powodu posiada szczególnie silne dziedzictwo kulturowe i ma duże znaczenie dla mieszkańców tych rejonów. Odwiedzimy także muzeum Guêlêdê (charakterystyczne maski Youruba) oraz weźmiemy udział w pokazie tańca. Kolejnym etapem naszej podróży tego dnia będzie Akaba Idenan.
Według tradycyjnego przekazu Akaba Idenan – zbudowana z dwojga magicznych drzwi – jest wyjątkowym wejściem dającym dostęp do królestwa Kétou. Jest to jedyna i ostatnia brama włączona w prace fortyfikacyjne na obszarze kulturowym Yoruba i dlatego ma charakter zarówno historyczny jak i militarny. Akaba Idenan jest szczególnym, otoczonym opieką rządu Beninu zabytkiem dziedzictwa kulturowego. Po południu pojedziemy do Porto-Novo. Odwiedzimy tamtejsze muzeum oraz plac Zangbeto, gdzie znajduje się największa w Beninie świątynia voodoo oraz przespacerujemy się po interesującym, pełnym życia centrum. Nocleg w Porto-Novo.

18 DZIEŃ: Adżarra, Porto-Novo, Cotonou

Dziś rano odwiedzimy targ bębnów oraz przepłyniemy się La Rivière Noire (Czarną Rzeką), która płynie przez centrum Adżarry, miasta położonego na zachód od Porto-Novo, stolicy kraju. Rzeka jest jedną z najpopularniejszych atrakcji turystycznych Republiki Beninu. Ma piękne otoczenie, zadziwiającą różnorodność biologiczną i fascynującą historię. Według legendy rzeka służyła miejscowej ludności jako kryjówka podczas konfliktów z najeźdźcami. Po obu brzegach La Rivière Noire d’Adjarra rosną wspaniałe palmy, a ciekawostką jest to, że w trosce o zrównoważone środowisko nie można używać do połowów dużych sieci. Odwiedzimy także leżącą na północ wioskę Avrankou, gdzie będzie okazja do zapoznania się z procesem wytwarzania lokalnego, mocnego alkoholu o nazwie „sodabi”, destylatu z wina palmowego. Po południu pojedziemy do Cotonou, gdzie czeka nas krótkie zwiedzanie miasta, zakupy pamiątek, a następnie wyjazd na lotnisko. Wieczorny lub nocny wylot do Polski.

19 DZIEŃ: powrót

Przelot do Polski z przesiadkami.